Cá thu là một trong những hải sản phổ biến nhất ở Việt Nam, cá thu được khai thác quanh năm tại các vùng biển trên khắp đất nước, đem lại nguồn lợi to lớn cho ngư dân và người kinh doanh hải sản. Nằm trong danh sách tứ quý ngư: “chim, thu, nụ, đé”, chất lượng và giá trị dinh dưỡng của cá thu từ xưa đến nay vẫn luôn luôn được đánh giá đứng top đầu. Với hương vị thịt thơm ngon đặc trưng không lẫn vào đâu được, chính vì thế cá thu luôn được các bà nội trợ sử dụng làm nguyên liệu trổ tài chế biến các món ngon trong các bữa cơm hàng ngày.

Tổng quan về loài cá thu

Cá thu là cá gì?

Cá thu là tên thông thường áp dụng cho một số loài cá khác nhau chủ yếu là thuộc họ Cá thu ngừ. Chúng sinh sống cả ở các vùng biển nhiệt đới và biển ôn đới. Phần lớn các loại cá thu sống xa bờ ở môi trường đại dương. Loại cá thu lớn nhất là Cá thu Vua có thể dài tới 1,68m.

Đặc điểm chung của các loại cá thu là thân dài, thon, có nhiều vây nhỏ nằm sau các vây lớn ở lưng và bụng. Cá thu nếu có vẩy thì cũng rất nhỏ. Cá thu được ưa thích và đánh bắt nhiều bởi cho nhiều thịt và nhiều dầu cá; chúng cũng được biết đến là loài có khả năng chiến đấu.

Đây là loại hải sản phổ biến ở những tỉnh thành giáp biển trên cả nước… Tuy nhiên mỗi vùng biển khác nhau cũng dẫn đến chất lượng của khác nhau, nếu muốn thưởng thức các món ngon từ cá thu bạn có thể du lịch Hạ Long, du lịch Nha Trang, du lịch Hải Phòng hay Nghệ An để có thể tự mình trải nghiệm và rút ra kết luận.

Đặc tính của cá thu.

Cá thu thường thấy ở vùng nước nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới. Nó chỉ hiện diện nơi có vùng nước biển trong xanh (xanh dương), rất hiếm khi có ở vùng nước biển xanh lá gần bờ. Là loài cá có tốc độ cực kỳ nhanh, thịt trắng, ngon, chắc, không có gân máu nhiều như các loài khác, có vị riêng, và kể cả sau khi ướp đông lạnh mùi vị thớ thịt vẫn không thay đổi, giá trị cao, là một món ăn ngon.

Cá thu là loài cá săn mồi rất hữu hiệu với tốc độ cao. Tốc độ phóng rẽ nước do cái đuôi quạt qua quạt lại cực kỳ nhanh. Hình dáng cá thu giống như một chiếc ngư lôi, miệng hàm cá chiếm chiều dài gần phân nửa đầu, nhọn, thân thuôn dài bọc bằng lớp vảy nhỏ vừa đủ thấy và để tránh lực cản nhiều của nước.

Cá thu có tính săn mồi đơn độc, cho nên chúng thường không quần tụ săn mồi chung một nơi có nhiều dấu hiệu săn mồi của cá khác, thức ăn ưu tiên của nó là cá ngừ nhỏ, cá nục, mực… Hàm miệng cá thu được trang bị phía trên lẫn phía dưới hàm răng sắc bén như dao, giúp chúng dễ dàng tấn công, cắn xé con mồi hoặc tự vệ.

Giá trị dinh dưỡng của cá thu.

Cá thu là một loại cá nhiều dầu có hương vị đậm đà. Theo USDA, thành phần dinh dưỡng trong 100g cá thu bao gồm 189 calo, 11.9g chất béo, 89mg natri, không đường, chất xơ, carbs, 19g đạm. Nhìn vào giá trị dinh dưỡng của thịt cá thu ở trên, có thể thấy cá thu không chứa lượng carbs, chất xơ hay đường. Tuy nhiên, những chất này có thể được thêm vào cá thu nếu được chiên rán hoặc tẩm ướp gia vị.

Về chất béo: Cá thu cung cấp gần 12g chất béo/100g trong đó có khoảng 3g chất béo bão hòa, 4.5g chất béo không bão hòa đơn và 2.9g là chất béo không bão hòa đa. Ngoài ra, cá thu rất giàu axit béo omega 3. Một khẩu phần cung cấp 0.77g EPA (axit eicosapentaenoic) và 1.25g DHA. Cá thu cũng cung cấp một lượng nhỏ axit béo omega 3 ít được biết đến gọi là DPA (axit docosapentaenoic).

Về chất đạm: 100g thịt cá thu cung cấp 19g chất dinh dưỡng đa lượng và gồm 9 axit amin thiết yếu. Về vitamin và khoáng chất: Vitamin B12 có trong cá thu rất tốt cho sức khỏe nói chung và sức khỏe tim mạch nói riêng. Ngoài ra, cá thu còn cung cấp niacin, sắt, vitamin B6, riboflavin, magie, phốt pho, folate và selen. Ngoài các chất dinh dưỡng trên, cá thu còn có thể là nguồn cung cấp vitamin D rất tốt. Theo dữ liệu của USDA, một khẩu phần cá thu chứa 13.8 mg canxi.

 

Lợi ích của cá thu đối với sức khỏe

Tăng cường sức khỏe tim mạch

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chất béo không bão hòa đa có lợi cho tim (bao gồm axit béo omega 3 DHA và EPA). Chất dinh dưỡng này có thể giúp giảm tỷ lệ mắc các bệnh tim mạch. Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy bổ sung dầu cá có thể giảm chất béo trung tính mà không làm tăng các loại cholesterol khác. Để ngăn ngừa bệnh tim, các bác sĩ có thể khuyên bệnh nhân nên bổ sung dầu cá để có đủ lượng omega 3 cho cơ thể.

Ngăn ngừa suy giảm trí nhớ

Ăn cá nói chung, cá thu nói riêng sẽ giúp ngăn chặn tình trạng suy giảm nhận thức ở người lớn tuổi. Cá cũng cung cấp EPA và DHA giúp cải thiện tình trạng mất nhận thức và thiểu năng trí tuệ ở những người mắc bệnh Alzheimer nhẹ.

Ngăn ngừa thiếu máu

Giống như nhiều loại cá biển khác, một số thành phần dinh dưỡng nhất định trong cá thu giúp ngăn ngừa tình trạng thiếu máu do thiếu hụt dinh dưỡng như: Sắt, vitamin B12 và folate. Sự thiếu hụt bất kỳ vi chất dinh dưỡng nào có thể dẫn đến thiếu máu. Các triệu chứng thiếu máu bao gồm yếu cơ, mệt mỏi, chóng mặt, mất cân bằng…

Các loại cá thu phổ biến ở Việt Nam

Cá thu có tới trên 21 loài, phân bố ở mọi vùng biển trên thế giới nhưng chỉ có một số loài phổ biến và được đánh bắt nhiều tại Việt Nam. Sau đây, hãy cũng điểm qua các loại cá thu phổ biến, được ưa chuộng tại Việt Nam.

Cá thu đao (cá thu Nhật)

Cá thu đao là một loài cá có miệng nhỏ, cơ thể thuôn dài, có nhiều vây nhỏ, đuôi nhỏ chẻ đôi, có tên khoa học là Cololabis saira. Màu sắc của cá từ xanh đậm đến xanh lam ở mặt lưng, màu bạc bên dưới, và có những đốm nhỏ màu xanh sáng phân bố ngẫu nhiên ở hai bên.

Loại cá thu này được tìm thấy nhiều ở vùng biển Hàn Quốc, Đài Loan và Nhật Bản. Cá thu đao cũng có ở nhiều vùng biển của Việt Nam và thường được đánh bắt chủ yếu vào tháng 9-10. Loại cá này rất dễ chế biến trong đó cách chế biến thường thấy nhất là nướng nguyên conm chiên xù, áp chảo hoặc đóng hộp…

Cá thu ảo

Cá thu ảo hay còn được gọi là cá thu kim hay cá thu lam, có kích thước nhỏ hơn nhiều so với các loại cá thu khác. Con dài nhất chỉ khoảng 25- 30cm, mùa khai thác cá thu ảo thường rơi vào tháng 5 đến đầu tháng 10. Cá thu ảo được bán nhiều tại Việt Nam, phổ biến hơn hẳn cá thu đao.

Da có màu sậm hơn, thuộc loại cá thu có vảy nhưng rất ít, có cơ thịt mịn, thịt cá ngon ngọt hơn rất nhiều, do đó loại cá này thường mang giá thành cao hơn.

Giống như các loại cá thu khác, cá thu ảo cho rất nhiều thịt và dầu, thường được chế biến thành các món quen thuộc như: Cá thu nướng, thu nấu ngọt, cá thu kho rim, sốt cà chua… nhưng độc đáo nhất là món cá thu chưng tiêu. Đây là món ăn rất thích hợp trong những ngày mưa lạnh.

Cá thu phấn

Có thu phấn chính là loài cá thu phổ biến nhất tại Việt Nam, chúng sinh sống chủ yếu ở khu vực biển Trung Đông, Châu Phi và Đông Nam Á. Ở Việt Nam, cá thu phấn được đánh bắt chủ yếu ở các tỉnh như Quảng Bình, Phú Quốc, Bà Rịa Vũng Tàu, Quảng Ninh, Hải Phòng, Nghệ An….

Cá thu phấn có thân hình hình ovan, không có vảy, da khá trơn và mỏng. Trọng lượng có thể lên tới 5kg và chiều dài tới 80cm. Loại cá này ít có mùi tanh như các loại cá thu khác nên thích hợp cho những người không thích mùi tanh của cá biển.

Thịt cá thu phấn tươi ngọt, béo và nhiều chất dinh dưỡng, khi ăn sẽ mang lại cảm giác rất đậm đà và ngon miệng. Hơn nữa, cá rất ít mùi tanh nên kể cả người già, trẻ em hay người kén ăn, nhạy cảm với mùi tanh đều có thể ăn được.

Cá thu ngàng

Cá thu ngàng hay còn được gọi là cá thu hũ. Bên cạnh kích thước to lớn, loại cá thu này cũng được cho là có hương vị thơm ngon nhất trong họ nhà cá thu.

Cá thu ngàng mang màu xanh lá đặc trưng ở thân mình, phần mõm dài và nhọn (thường bằng 1/2 chiều dài đầu cá), phần lưng có màu xanh nước biển và bụng dưới có màu trắng bạc. Trên thân xuất hiện nhiều đường sọc dọc nối với nhau thành chữ “Y”.

Cá được bán quanh năm và có mùa vụ khai thác chính vào tháng 9 – tháng 3 năm sau, thịt cá ngon và giàu giá trị dinh dưỡng. Khi cá chết, màu sắc trên thân cá sẽ phai đi một cách nhanh chóng.

Cá thu ngàng được bán trên thị trường thường có kích thước trung bình khoảng 2-4kg/con, giá bán khoảng 200.000đ/kg, loại to nhất có thể dài đến 2.5 mét.

Cá thu chấm

Cá thu chấm rất dễ nhận biết bởi đặc điểm có nhiều chấm tròn nhỏ trên mình. Còn được gọi là cá thu Ấn Độ. Giá bán ở mức trung bình (khoảng 150.000đ/kg).

Đây là loại cá thu có trọng lượng cơ thể thuộc dạng lớn, con trưởng thành có thể lên đến 45kg. Cá thu chấm có màu xám bạc toàn bộ thân cá, phần đầu cá hơi nhọn, trên thân xuất hiện các đốm đen trải đều từ đầu đến đuôi cá.

Cá thu vua

Đây là loài cá lớn nhất trong họ cá thu ngừ, thân hình to lớn, con trưởng thành có thể dài tận 2.6 mét, trọng lượng cơ thể có thể nặng khoảng 80kg. Cá thu vua mang lại giá trị kinh tế cao, với phần thịt dày, hương vị tươi ngon, thanh ngọt tự nhiên.

Cá thu bông

Cá thu bông còn được gọi là cá thu non, thực chất là những con cá thu còn nhỏ, chỉ vừa mới sinh được khoảng 1 – 2 tháng. Kích thước cơ thể còn rất nhỏ chỉ khoảng 5 – 7cm, thịt cá mềm ngon, nên chủ yếu khai thác để làm ruốc cá thu.

Cá thu ở đâu ngon

Vùng biển huyện Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai (thuộc Quỳnh Lưu trước đây) từ xưa đến nay vốn đã nổi tiếng với hải sản chất lượng cao. Chính vì đặc điểm này mà vào mùa du lịch, khách thập phương về đây tắm biển và thưởng thức hải sản rất đông.

Nhờ điều kiện khí hậu, môi trường biển (độ mặn của nước, nguồn thức ăn…) mà hải sản ở đây có hương vị rất đặc trưng, thường ngọt thịt và chắc hơn hải sản ở một số vùng khác nên cá thu biển Quỳnh, Xứ Nghệ cũng không là ngoại lệ.

Cá thu Xứ Nghệ chủ yếu có trọng lượng khoảng 4-5kg, cắt khúc vừa ăn. Cá được ngư dân đánh bắt, sơ chế và cấp đông ngay tại thuyền nên đảm bảo tươi sạch mà hoàn toàn không cần phải sử dụng hóa chất bảo quản nào.